اين نکته‌اي است که دولت آمريکا نيز به آن واقف بوده و عملکرد 34ساله‌ي اين کشور در قبال جمهوري اسلامي آن را اثبات مي‌کند. اتخاذ راهبردهاي متعدد براي ضربه زدن به ملت ايران و فروپاشي سخت و نرم نظام اسلامي نشان از عزم واشنگتن براي تنزل قدرت جمهوري اسلامي در سطوح مختلف و کاهش عمق نفوذ در بين ملت‌ها دارد.

با طرح نگاه مطرح‌شده، اين نکته قابل توجه خواهد بود که در اين ميدان، لاجرم هر گونه مذاکره و معامله، امکان‌پذير نخواهد بود، مگر اينکه يکي از طرف‌ها، دست از ايستادگي بر هويت حقيقي خود بردارد. شايد نگاهي به منطق مذاکراتي دو طرف، که با توجه به سابقه‌ي سياسي کشورها به دست آمده است، به مشخص‌تر شدن موضوع کمک کند.

در منطق دولت آمريکا، ميز مذاکره بايد به جلسه‌ي دادگاه تبديل شود و کشور مورد مذاکره، مورد محاکمه قرار گيرد؛ يعني وجود نوعي رابطه‌ي يک‌سويه و از بالا به پايين که در آن، طرف آمريکايي درخواست‌هاي خود را طرح کرده و هيئت مقابل هم قبول مي‌کند. به عبارت ديگر، «منطق مذاکراتي آمريکا، تحميل خواسته‌هاست.» البته براي ورود به اين نظام مذاکراتي، پيش‌شرطي وجود دارد و آن هم ضعف در قدرت و در موضع انفعال قرار دادن کشور مورد عتاب است. رويکردي که پنهان نبوده و در موارد مختلف مذاکرات بين آمريکا با کشورهاي مختلف، هم توسط انديشکده‌ها و رسانه‌ها تجويز و هم توسط مقامات آمريکايي تجربه شده است. نمونه‌ي پرونده‌ي هسته‌اي ايران و نوع برخورد با آن، مؤيد همين موضوع است؛ رويکردي که از آن با عنوان «فشار‌ـ‌مذاکره» نام برده مي‌شد. هرچند در ارتباط با مواجهه‌ي آمريکا با نظام اسلامي ايران، با عنايت به ميزان قدرت کشورمان در سطوح منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي و همچنين قوت در مؤلفه‌هاي شکل‌دهنده‌ي قدرت ملي اين منطق با شکست مواجه شد. به اين معنا که جمهوري اسلامي هيچ گاه از موضع ضعف در مقابل دولت‌هاي رو‌به‌رو براي مذاکره قرار نگرفته است؛ چرا که اين منطق مذاکراتي از نگاه مسئولين جمهوري اسلامي به دور نبوده است:

«مذاکره براي آمريکايي‌ها يک ابزاري است براي تحميل خواسته‌هاي خودشان به طرف مذاکره. مذاکره مفهوم واقعي خودش را در مذاکرات آمريکا با طرف‌هاي خودش ندارد و از دست داده است.» (بيانات رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر رضوي، 1 فروردين 1385)

از سوي ديگر، سياست خارجي منطبق بر اصول عزت‌بنياد، حکمت‌مدار و مصلحت‌انديش جمهوري اسلامي و نيز هويت ايراني‌اسلامي اين کشور نيز اقتضا مي‌کند تا در روابط ديپلماتيک خود، اصل احترام متقابل و تکيه بر اصول انساني مانند صداقت و وفاي به عهود را سرلوحه‌ي کار خود قرار داده و تلاش کند تا با کاربست اين اصول، هم منافع خود را تأمين و هم مدلي از سياست خارجي اخلاق‌محور را ارائه دهد. البته جمهوري اسلامي در برابر کشورهايي که در تلاش‌اند تا از موضع نابرابر با ساير کشورها مواجه شوند، اقدامي مقتضي را انجام خواهد داد، لکن خوب مي‌داند که «احترام متقابل» و «مذاکره در شرايط برابر» شروط اوليه‌ي هر نوع ارتباط با دولت‌هاي ديگر است. اين‌ها «پيش‌شرط» مذاکره نيست، «اصول» مذاکره است. «منطق مذاکراتي ايران تبيين خواسته‌ها، احترام به دولت‌ها، مذاکره براي نتيجه و تلاش براي تحقق نيازهاست.» نظام اسلامي بر اساس منافع در برابر طيف کشورهايي که با آن‌ها رو‌به‌روست و طبق تصوير زير، از دوست داراي منافع مشترک تا دشمن در مقاتله را شامل مي‌شود، مناسبات، مراودات، مذاکرات، مصالحه، مبارزات، تهاجمات تا مقاتله/تدافعات خواهد داشت.
 

با اين توضيحات و با توجه با مطالبي که در بالا گذشت، پرسش ديگر چنين خواهد بود: نوع مواجهه با ايالات متحده‌ي آمريکا، که شرح تقابل اين کشور با جمهوري اسلامي ايران در سطور بالايي و البته به اجمال آمد، چگونه خواهد بود؟

با نگاهي به ادبيات قرآن درباره‌ي خواست و آرزوي دشمنان نسبت به حکومت اسلامي، درمي‌يابيم که دشمنان به طور اخص، سه آرزوي مهم دارند که عبارت‌اند از:

وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ... آرزو دارند که در رنج بيفتيد. دشمنى از لحن و سخنشان آشکار است و آنچه سينه‏هايشان نهان مى‏دارد، بزرگ‌تر است (آل‌عمران، 118).

وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنون... دوست دارند نرمي کني (و اهل سازش باشي) تا نرمي کنند (قلم، 9).

ودُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ... آرزو دارند همچنان که خود به راه کفر مي‌روند شما نيز کافر شويد تا برابر گرديد. پس با هيچ يک از آنان دوستي مکنيد (نساء، 89).

جالب اينکه پس از هر آيه، خداوند دستور پرهيز از رابطه با آنان مي‌دهد. البته در جاي‌جاي ديگر قرآن نيز تعابير ديگري به کار رفته که مؤمنان را نسبت به برقراري هر گونه ارتباط با کفار و منافقان بر حذر مي‌دارد. به تعبير مقام معظم رهبري، «مذاکره در عرف سياسي، يعني معامله. مذاکره با آمريکا، يعني معامله با آمريکا. معامله يعني داد و ستد؛ يعني چيزي بگير، چيزي بده. تو از انقلاب اسلامي به آمريکا چه مي‌خواهي بدهي تا چيزي از او بگيري؟ آن چيزي که شما مي‌خواهيد به آمريکا بدهيد تا در مقابل از او چيزي بگيريد، چيست؟ ما چه مي‌توانيم به آمريکا بدهيم؟ او از ما چه مي‌خواهد؟ آيا مي‌دانيد که او چه مي‌خواهد؟ و ما نَقَموا مِنهُم إلّا أن يؤمنوا بِاللهِ العَزيزِ الحَميد. والله که آمريکا از هيچ چيز ملت ايران، به قدر مسلمان بودن و پايبند بودن به اسلام ناب محمدي ناراحت نيست. او مي‌خواهد شما از اين پايبندي‌تان دست برداريد. او مي‌خواهد شما اين گردن برافراشته و سرافراز را نداشته باشيد. حاضريد؟» (بيانات مقام معظم رهبري در ديدار گروه کثيري از معلمان و... 12 ارديبهشت 1369)

البته همان طور که قبلاً اشاره شد، جمهوري اسلامي مبتني بر سياست‌هاي شفاف و عدالت‌خواهانه‌ي خود، ارتباط با همه‌ي ملت‌ها و دولت‌ها را، به جز آن‌هايي که راه دشمني با ملت ايران را در پيش گرفته‌اند، در دستور کار خود قرار داده است. بديهي است تا زماني که ايالات متحده بخواهد بر طبل دشمني با نظام اسلامي بکوبد و از راه‌هاي نامتعارف ديپلماتيک، سعي در ضربه زدن به منافع جمهوري اسلامي داشته باشد، لزومي براي مذاکره و مصالحه با آن وجود ندارد.

«يکي از سياست‌هاي اساسي‌مان قطع رابطه‌ي با آمريکاست. هرگز هم نگفتيم ما تا ابد قطع رابطه خواهيم بود؛ نه، هيچ دليلي ندارد که تا ابد قطع رابطه با هر کشوري، با هر دولتي داشته باشيم. مسئله اين است که شرايط اين دولت به گونه‌اي است که رابطه‌ي با او براي ما ضرر دارد. انسان رابطه را با هر کشوري به دنبال تعريف يک منفعتي ايجاد مي‌کند. آنجايي که براي ما منفعتي ندارد، دنبال رابطه نمي‌رويم؛ حالا اگر ضرر داشت، به طريق اولي دنبال رابطه نمي‌رويم.» (بيانات رهبر انقلاب در جمع دانشجويان دانشگاه‌هاي يزد، 13 دي 1386)

به عبارت ديگر، آينده‌ي روابط بين ايران و آمريکا «بن‌بست» نيست. موضع جمهوري اسلامي روشن و مستدل است: «آمريکايي‌ها از دشمني با جمهوري اسلامي دست بردارند... راه عاقلانه اين است که سياست خود را تصحيح کنند.» اين نکته‌‌اي است که ايران سال‌هاست بر آن تأکيد دارد. مذاکره و البته برقراري رابطه با آمريکا محقق نخواهد شد: «تا وقتي که سياست‌هاي مبتني بر زور و ظلم و فشار و خصومت با جمهوري اسلامي و حمايت از دشمنان جمهوري اسلامي و پشتيباني بي‌قيد و شرط از دولت صهيونيستي خاتمه پيدا کند.»

شرط مذاکره، تغيير عملي و واقعي در سياست‌هاي آمريکاست. توجه در بيانات رهبر انقلاب نشان مي‌دهد که جمهوري اسلامي ايران براي برقراري ارتباط با آمريکا، امور زير را مورد توجه قرار داده است:

الف) آزاد کردن دارايي‌هاي ملت ايران
ب) برداشتن تحريم‌هاي ظالمانه
پ) دست برداشتن از اتهام زدن و تبليغات سوء عليه ملت و مسئولين ايران
ت) کنار گذاشتن دفاع بي‌قيد و شرط از رژيم صهيونيستي
ث) کنار گذاشتن ظلم به ملت‌هاي مستضعف و دخالت نکردن در کار ملت‌ها
ج) زدودن خاطره‌ي جنايت‌هايي که از طرف مقامات آمريکايي نسبت به ملت ايران انجام گرفته از ذهن مردم ايران

در نتيجه‌ي اين اصول، هر گونه مذاکره و ارتباط با آمريکا، منوط به ايجاد تغيير عمليِ اعتمادساز توسط مقامات اين کشور خواهد بود. (*)
 
پي‌نوشت‌ها:
[1] «لا يَنهاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذينَ لَم يُقاتِلوکَم في الدّينِ و لَم يُخرِجوکُم مِن ديارِکُم أن تَبَرّوهُم وَ تُقسِطو إلَيهِم، إنَّ اللهَ يُحِبُّ المُقسِطين»: خدا شما را از نيکى کردن و رعايت عدالت نسبت به کسانىکه در راه دين با شما پيکار نکردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند نهى نمى‌کند ؛ چرا که خداوند عدالت پيشگان را دوست دارد (ممتحنه، 8).